Jelenia Góra to ważna stacja kolejowa, która odgrywa kluczową rolę w sieci transportowej w regionie. Znajduje się w malowniczo położonym mieście Jelenia Góra, w województwie dolnośląskim, w Polsce.
Zgodnie z klasyfikacją Polskich Kolei Państwowych (PKP), ta stacja dysponuje kategorią dworca regionalnego, co oznacza, że pełni istotne funkcje w obsłudze ruchu pasażerskiego oraz logistycznego dla okolicznych miejscowości.
Położenie
Stacja kolejowa w Jeleniej Górze znajduje sięw odległości około 2 km na wschód od centralnej części miasta.
Historia
Przed 1945 rokiem
Historia jeleniogórskiego dworca sięga roku 1866, kiedy to zrealizowano budowę budynku stacji na potrzeby Śląskiej Kolei Górskiej. Tego samego roku zainaugurowano połączenie kolejowe do Jeleniej Góry z Wrocławiem, po zakończeniu dwuletnich prac budowlanych. W roku 1868 przy stacji położono torowisko łączące ją zWałbrzychem Szczawienko, co umożliwiło uruchomienie pierwszych połączeń. Pojazdy obsługujące tę relację składały się głównie z dwuosiowych wagonów, znanych jako „boczniaki”, a ich napęd stanowiły parowozy. Dzięki temu pociąg pokonywał trasę o długości ponad 100 kilometrów w zaledwie dwie godziny, co czyniło go najszybszym środkiem transportu wówczas.
W skład pasażerskiej infrastruktury stacji wchodziły nie tylko sam dworzec, ale również szalet, mieszkania dla pracowników, lokomotywownia oraz wieża wodna. Decyzją miejskich radnych, w 1868 roku, dokonano zmiany nazwy ulicy Wojanowskiej (niemiecka Schildauerstrasse) na Dworcową (Bahnhofstrasse).
W 1882 roku, w wyniku rozbudowy, zmodyfikowano gmach dworca i perony, a kolejne inwestycje miały miejsce przy dołączeniu nowej linii od Kowar w 1891 roku, co zwiększyło możliwości stacji o dodatkowy peron. Data 8 kwietnia 1897 roku zapisuje się w historii jako moment połączenia dworca z centrum Jeleniej Góry oraz okolicznymi koszarami linią tramwajową.
Etap modernizacji stacji miał również miejsce w latach 1902–1910, kiedy to dostosowano ją do współczesnych standardów. Wówczas przekształcono układ torów, przedłużając i zadaszając perony, a także budując podziemia prowadzące do peronów wyspowych. W tym okresie przebudowano też lokomotywownię oraz magazyn towarowy.
W międzyczasie po I wojnie światowej elektryfikowano trasę Zgorzelec – Wałbrzych, rozpoczynając tym samym ruch pociągów elektrycznych, który zainaugurowano 15 lipca 1920 roku. Dalsze rozbudowy taboru objęły także linie do Szklarskiej Poręby oraz Karpacza.
Do lat 30. XX wieku Jelenia Góra mogła poszczycić się bezpośrednim połączeniem do Berlina, a w kolejnej dekadzie możliwe było także wykupienie biletów na podróż do Pragi z jedną przesiadką.
W okresie PRL
Po zakończeniu II wojny światowej dokonano demontażu większości poniemieckiej infrastruktury elektrycznej w regionie, a zlikwidowane linie przesyłały osadników do Jeleniej Góry. Po wojnie przybywający osadnicy korzystali z wagonów bydlęcych. Lokomotywy transportujące ich znalazły się na stanie miejscowej parowozowni. Wówczas nadano ulicy prowadzącej za dworcem, wiodącej do lokomotywowni, nazwę Krakowska, co miało być nawiązaniem do osadników z Krakowa.
Powrotną działalność wagonowni zainaugurowano 30 marca 1946 roku, a z dniem 22 października tego samego roku do Jeleniej Góry przybyły pierwsze wagony sypialne po wojnie, transportując pasażerów z Warszawy oraz Kudowy-Zdroju.
W wyniku końca niemieckiej okupacji wysadzono w powietrze most na Bobrze w drodze do Jeleniej Góry Zachodniej Jeleniej Góry Zachodniej. Odbudowany obiekt uruchomiono ponownie 30 września 1953 roku, przywracając komunikację do Szklarskiej Poręby, Lubania oraz Lwówka Śląskiego.
W 1966 roku zakończono reelektryfikację szlaku ruchu pociągów między Wałbrzychem a Jelenią Górą oraz z Wrocławia. W latach 1966-1970 stacja przeszła modernizację, przy czym zainstalowano nowe semafory.
Równocześnie w latach siedemdziesiątych XX wieku obsługiwano pociągi ekspresowe w kierunku Warszawy oraz nocne połączenia do Berlina i Eisenach. Zakończenie eksploatacji trakcji parowej miało miejsce w 1984 roku, z ostatnią trasą obsługiwaną przez parowozami do Lwówka Śląskiego i Zebrzydowej.
Niestety, w latach 80. sytuacja lokalnych linii kolejowych uległa pogorszeniu, co prowadziło do stopniowej likwidacji połączeń. W 1986 roku zredukowano dostęp do Kowar oraz Kamiennej Góry. Choć w roku 1988 wznowiono elektryczne pociągi do Szklarskiej Poręby, ich frekwencja pozostawała na niezadowalającym poziomie.
Pod koniec lat 80. rozpoczęto modernizację zaplecza stacji, którą zwieńczyła rozbiórka dawnych obiektów zaplecza PKP oraz planowanie nowych, w tym noclegowni dla konduktorów. Niestety, ambitne plany nie zostały zrealizowane.
Po 1989 r.
Pod koniec lat 80., od 1988 roku, rozpoczęła się systematyczna likwidacja nierentownych linii kolejowych. W rezultacie, 3 kwietnia 2000 roku Polskie Koleje Państwowe zlikwidowały połączenia na 1028,5 km tras. Kryzys finansowy PKP dotknął również połączenia z Karpaczem, które wówczas zostały przerwane.
W kolejnych latach umacniano likwidację kolejnych połączeń w węźle jeleniogórskim. Po roku 2000 nastąpiła techniczna zapaść na głównej trasie kolejowej nr 274, co objawiało się wydłużeniem czasu przejazdu do blisko 4 godzin. Rozkład z lat 2003/2004 nie przewidywał żadnych pociągów pospiesznych.
W XXI wieku z budynku dworca usunięto świetlicę PKP, restaurację oraz bar, które przez wiele lat były niezagospodarowane. Budynki, które przed laty służyły jako szkoła zawodowa, a następnie zostały zamknięte, również uległy rozbiórce.
Na przełomie lat 2007 i 2008 PKP PKL podjęły decyzję o modernizacji głównego holu dworca, co zmniejszyło jego powierzchnię o połowę oraz dostosowało budynek do potrzeb osób niepełnosprawnych. Całkowity koszt prac wyniósł 1,5 miliona złotych.
Późniejsze modernizacje linii kolejowej nr 274 pozwoliły na skrócenie czasu przejazdów, a przywrócono również pociągi kwalifikowane. W dniu 12 czerwca 2015 roku podpisano umowę na modernizację stacji. Prace obejmowały podwyższenie peronów, modernizację oświetlenia i instalację nowego monitoringu.
Projekt realizowano przez dwa lata, aż do 2017 roku, a jego całkowity koszt wyniósł 27 milionów złotych.
Linie kolejowe
Stacja kolejowa w Jeleniej Górze obsługuje kilka wybranych tras, dzięki którym podróżni mają szansę na szybkie i wygodne przemieszczanie się. Oto szczegółowe informacje na temat dostępnych linii:
- 274 Wrocław Świebodzki – Zgorzelec,
- 283 Jelenia Góra – Żagań,
- 308 Jelenia Góra – Kamienna Góra,
- 311 Jelenia Góra – Jakuszyce.
Infrastruktura
Budynek dworca
Gmach stacji kolejowej w Jeleniej Górze to przykład architektury z lat 1865–1866, zaprojektowany przez Hermanna Cuno, który czerpał inspiracje z prac Karla Friedricha Schinkla. Kształt budynku oparty jest na układzie dwóch zwartych, niesymetrycznych czworokątów.
Podstawy dworca zostały zbudowane z solidnych fundamentów kamiennych, a ściany wykonano z ciosów kamiennych, co zapewnia trwałość obiektu. Wnętrze charakteryzuje się drewnianymi stropami, a dach jest dwuspadowy, pokryty papą bitumiczną na lepiku.
Od strony architektonicznej, dworzec wyróżnia się eklektyczną elewacją, która łączy w sobie elementy neoklasycyzmu oraz neogotyku, wykonanej z ciosanego piaskowca. Jelenia Góra ma to szczęście, że jej dworzec, w przeciwieństwie do wielu innych, zachował klasycyzujący fronton oraz fryzy imituje porządek dorycki.
W ciągu lat budynek przeszedł rozbudowę, zrealizowaną w latach 1882 oraz 1904-1906, przy zachowaniu oryginalnego stylu architektonicznego. W latach 1912–1922 wschodnia część gmachu została wzbogacona o nowe skrzydło administracyjne, które podczas remontu w latach 2008–2009 przeznaczone zostało na hall dworca. Z biegiem lat, w okresie powojennym, elewacja budynku była pokrywana warstwami farby, jednak po roku 2000 została starannie oczyszczona przywracając jej dawne piękno.
Perony
Na stacji Jelenia Góra zlokalizowane są cztery perony pasażerskie, które służą do obsługi pasażerów i przyjmowania pociągów.
Nastawnie
Sterowanie ruchem kolejowym na stacji odbywa się z nowoczesnej nastawni oznaczonej jako JG. Oprócz niej, na terenie stacji znajdują się także historyczne, ale obecnie nieczynne budynki nastawni oznaczone jako JGB oraz JGC, które stanowią ciekawy fragment lokalnej historii kolejnictwa.
Infrastruktura towarzysząca
W bezpośrednim sąsiedztwie stacji znajdują się obiekty zaplecza technicznego, w tym częściowo zachowana dawną lokomotywownię, która była użytkowana w określonym celu aż do końca 2015 roku. Te elementy infrastruktury przypominają o bogatej przeszłości kolei w regionie oraz znaczeniu stacji w kontekście transportu kolejowego.
Ruch pociągów
Stacja kolejowa w Jeleniej Górze odgrywa istotną rolę w transporcie kolejowym w regionie. Na wiodącej linii kolejowej nr 274, która łączy Wrocław Główny z Jelenią Górą, Biuro Eksploatacji spółki PKP Polskie Linie Kolejowe sklasyfikowało odcinek jako „linia o priorytecie pasażerskim”. Oznacza to, że transport pasażerski jest na tym odcinku szczególnie ważny.
W przeciwnym kierunku, na odcinku Jelenia Góra – Zgorzelec, ta sama linia została uznana za „linię o priorytecie towarowym”. Takie rozróżnienie wskazuje na różne potrzeby transportowe w zależności od kierunku, co jest kluczowe dla planowania usług kolejowych i zarządzania ruchem.
Ruch pasażerski
Analiza ruchu pasażerskiego na stacji kolejowej w Jeleniej Górze prezentuje interesujące dane dotyczące wymiany pasażerskiej.
| Rok | Roczna wymiana | Wymiana pasażerska na dobę | lokalizacja w Polsce |
|---|---|---|---|
| 2017 | 913 000 | 2500 | 97 |
| 2018 | 840 000 | 2300 | – |
| 2019 | 949 000 | 2600 | – |
| 2020 | 586 000 | 1600 | 98 |
| 2021 | 730 000 | 2000 | 97 |
| 2022 | – | 2900 | – |
Przewozy
Połączenia dalekobieżne
Dzięki rewitalizacji linii nr 274 otworzyły się nowe możliwości dla pasażerów. Umożliwiło to wprowadzenie nowoczesnego taboru, co znacznie poprawiło jakość podróży.
W rozkładzie jazdy na sezon 2015/2016 zaczęły kursować pociągi PKP Intercity kategorii Intercity (IC), które łączą Białystok oraz Warszawę z Jelenią Górą. Pociągi te są obsługiwane jednostkami Pesa Dart, co zapewnia wygodny i szybki transport.
Komunikacja z dworcem
Na terenie dworca kolejowego w Jeleniej Górze znajduje się przystanek autobusowy oznaczony jako „Dworzec Kolejowy 03”. To istotny punkt komunikacyjny, z którego korzystają różni przewoźnicy. Wśród nich można wymienić MZK Jelenia Góra, który obsługuje lokalne połączenia, oraz PKS Tour Jelenia Góra, który zapewnia transport do dalszych miejscowości.
Oprócz wymienionych przewoźników, na przystanku zatrzymują się także autobusy Flixbus, a także kilku mniejszych, lokalnych operatorów, co sprawia, że komunikacja w regionie jest niezwykle zróżnicowana. Dzięki temu pasażerowie mają możliwość wyboru spośród wielu opcji transportowych, co jest bardzo komfortowe.
Pozostałe obiekty w kategorii "Stacje i przystanki":
Jelenia Góra Cieplice | Jelenia Góra Orle | Jelenia Góra Sobieszów | Jelenia Góra Przemysłowa | Jelenia Góra Zabobrze | Jelenia Góra ZachodniaOceń: Jelenia Góra (stacja kolejowa)