Dwór Czarne w Jeleniej Górze

---

Historia

W 1559 roku rozpoczęto budowę murowanego dworu przez Caspara Schoffa. Była to konstrukcja kamienna, piętrowa, z dziedzińcem, która otoczona została murami obronnymi oraz charakterystyczną wieżą bramną, wystającą na zewnątrz obwodowych murów. Całość otaczała nawodniona fosa, dodająca budowli wyjątkowego charakteru.

Po rodzinie Schaffgotsch, w 1584 roku dwór przeszedł pod zarząd Gregoriusa von Kahlen. Następnie, w 1606 roku, właścicielem Czarnego został Friedrich von Nimptsch z Sokołowca. W lipcu 1623 roku miała miejsce tragiczna chwila, kiedy to we dworze wybuchł pożar, który zniszczył część budowli.

Z 1656 roku pochodzi informacja o ukończeniu budowy i rozbudowy dworu przez Ernsta von Nimptsch. W tym czasie zyskał on kształt zbliżony do dzisiejszego. Prace remontowe w latach 20. XVIII wieku doprowadziły do likwidacji renesansowych szczytów, co zmieniło jego pierwotny wygląd.

W 1679 roku majątek Czarne został sprzedany miastu Jelenia Góra przez Ernsta von Nimptsch. W 1718 roku zniszczeniu uległy bliżej nieopisane części zamku, które według Scholzego zostały później odbudowane. Wieża uzyskała barokowy hełm, znany z ryciny, a do wschodniego skrzydła dobudowano równoległy budynek tej samej wysokości.

Około 1885 roku nastąpiła przebudowa oraz modernizacja dworu, podczas której zredukowano jego bryłę o wschodnie skrzydło i usunięto ściany szczytowe. Dachy przyjęły dzisiejszy, dwuspadowy wygląd. Do przełomu wieku majętnością zarządzali panowie Weidner i Marz. Po 1921 roku, aż do 1945, w dworze mieszkała rodzina Rahm.

W latach 1983–1987 przeprowadzono kompleksowy remont oraz rewaloryzację dworu, który obecnie jest użytkowany przez Fundację Kultury Ekologicznej.

Architektura

Dwór Czarne w Jeleniej Górze prezentuje się jako wyjątkowy przykład architektury, zbudowany na czworokątnym rzucie, którego centralnym punktem jest wewnętrzny dziedziniec. Dostęp do niego możliwy jest poprzez drewniany most, bramę oraz ozdobny portal renesansowy. Nad tym ostatnim znajduje się fryz, na którym widnieje osiem herbów szlacheckich. W kolejności od lewej możemy zobaczyć: Schaffgotsch, Hochberg, Liebeteller (Liebdaler), Reibnitz, Rechenberg, Stosch, Zedlitz, Talckenberg. Ponadto, znajdują się tam dwie inskrypcje w języku łacińskim, których treść w polskim tłumaczeniu brzmi:

1. „Niech Pan błogosławi Cię i ochrania. O Panie, rozjaśnij Twe święte oblicze nad nami i bądź nam łaskawy. O Panie, zwróć ku nam oblicze Twoje i daj nam pokój Twój.”
2. „W tysiąc pięćset pięćdziesiątym dziewiątym roku, ja Kacper Schoff zwany Gotschem, z Chojnika i Karpnik na Czarnym Strumieniu, za łaską i pomocą wszechmogącego Boga ten dom budować zacząłem.”

Obiekt otacza głęboka fosa, która była wypełniona wodą. Na głównej osi kamiennego mostu, wyróżnia się główna wieża bramna. Cała budowla składa się z czterech skrzydeł z wewnętrznym dziedzińcem, a w jednym z narożników zachowała się wieża z otworami strzelniczymi, co podkreśla obronny charakter tego miejsca.

Fasada budowli jest bogata w detale, a obramienia okienne zostały wyprofilowane w piaskowcu, co dodaje jej elegancji. Wnętrza zachwycają natomiast zachowanymi sklepieniami parteru oraz bogato profilowanymi drewnianymi stropami. Na ścianach można dostrzec fragmenty renesansowych malowideł, które przedstawiają różnorodne motywy roślinne, wzbogacając tym samym estetykę tego wyjątkowego obiektu.

---

Oceń: Dwór Czarne w Jeleniej Górze

---